Safra kesesi taşlarının (kolesistolitiyazis) ve safra kesesi poliplerinin cerrahi tedavisinde altın standart yöntem “laparoskopik kolesistektomi” dir. Genel anestezi altında yapılan ve ortalama 60 dakika (30-120 dakika) süren bu ameliyat sonrasında hastalar, genellikle 3-4 saat sonra sıvı gıda almaya başlar, ertesi sabah kahvaltı sonrası eve gönderilirler.

Tanı nasıl konulur? Genellikle karın ultrasonografisi (USG) ile tanı konulur. Bazı durumlarda manyetik rezonans görüntüleme (MR) yapılması, ana safra yolunda taş şüphesi varsa MRCP ile ana safra yollarının da görüntülenmesi gerekebilir.

Ana safra yolunda taş varsa nasıl çıkartılır? Ana safra yolunda taş tespit edilen hastalara ameliyat öncesinde endoskopik retrograd kolanjiopankreatikografi (ERCP; endoskopla ağızdan girilerek ana safra yolunun oniki parmak barsağına açıldığı yerden yerleştirilen bir kateterden verilen radyo-opak madde yardımıyla ana safra yolunun görüntülenmesi, varsa taşların özel aletlerle safra yolundan çıkartılması) yapılarak taşlar çıkartılır. Bu işlem bilinç açık iken sedasyon-analjezi ile veya doğrudan genel anestezi altında yapılır. ERCP’den 24 saat sonra hasta laparoskopik safra kesesi ameliyatına alınarak ana safra yoluna düşen taşlara kaynak oluşturan safra kesesi çıkartılır. Bazı özel durumlarda, ameliyathanede hem ERCP, hem de safra kesesi ameliyatı yapılarak sorun tek seansta çözülebilir.

Ameliyat öncesi hazırlık nasıl yapılır? Tanı için gerekli radyolojik ve laboratuvar tetkikleri önceden yapılmış olan hastalar, ameliyat sabahı aç karnına (6-8 saatlik açlık sonrası) hastaneye yatırılır, diğer tetkikleri ve anestezi muayenesi yapılarak ameliyata hazırlanır. Önceden bilinen bazı hastalıkların varlığında, ilgili branş doktorlarının muayenelerinin yinelenmesi, böylece mevcut sorunlarla ilgili tanı ve tedavinin güncellenmesi sağlanır (örn: kalp hastalığı veya hipertansiyonu olan hastalardan kardiyoloji muayenesi istenmesi).

Ameliyat öncesinde kullanılmakta olan ilaçlar kesilmeli mi?

• Kardiyolojik, nörolojik veya hematolojik hastalıklar nedeniyle aspirin veya benzeri kan sulandırıcı ilaç kullanan hastaların bu ilaçları ameliyattan önce kesmeleri istenir. Ancak, doktorun önerisi doğrultusunda uygulanacak olan düşük molekül ağırlıklı heparin injeksiyonlarıyla kan sulandırıcı tedavinin devamı sağlanır, ayrıca ameliyat sonrasında görülebilen komplikasyonlardan (gerekli önlemler alınmasına karşın gelişen istenmeyen olaylar) biri olan akciğere pıhtı atmasına (pulmoner emboli) yönelik önlem de alınmış olur.
• Hipertansiyon nedeniyle ilaç kullanmakta olan ve ilaçları kesildiğinde tansiyonu yükselen hastaların ameliyat sabahında yarım barsak su ile tansiyon ilaçlarını almalarına izin verilir.
• Diyabet hastalarının hazırlığı da önem arz eder. İnsülin kullanmayan ancak bazı haplarla kan şekeri regülasyonu elde edilen hastaların (tip II diyabet) ameliyat sabahı ilaçlarını almamaları yeterlidir. İnsülin kullanmakta olan (tip I veya insüline bağımlı tip II diyabetli) hastalar ise ameliyat sabahı insülin dozlarını yapmazlar, kan şekeri takibi ve .şekerin regülasyonu için gerekli insülin dozu ayarlaması hastanede gerçekleştirilir.
• Çeşitli hastalıklar nedeniyle çeşitli ilaçların kullanıldığı diğer durumlarda, bu ilaçların ameliyat öncesinde kesilip kesilmeyeceği cerrah tarafından değerlendirilerek hastaya iletilir.

Laparoskopik safra kesesi ameliyatı kaç kesi ile yapılır? Klasik laparoskopik kolesistektomi ameliyatı 2’si 5 mm, 2’si 10 mm boyunda olmak üzere toplam 4 kesi ile yapılır. Tek kesi ile ameliyat (SILS; single incision laparoscopic surgery) olmak isteyen hastaların durumları değerlendirilir, aday hasta bu ameliyata uygun ise laparoskopik ameliyat göbek düzeyinde 35 mm boyunda tek kesi ile yapılabilir. SILS’te teleskop ve diğer cerrahi aletler bu kesiye yerleştirilen özel bir aparattan karın içerisine geçirilerek ameliyat gerçekleştirilir.

Ameliyattan sonra iz kalır mı? İnsanlar canlılar aleminde memeliler sınıfında yer alan biyolojik varlıklardır. Diğer tüm memeli canlılar gibi insanlarda da deride oluşan kesiler (kaza sonucu yaralanma veya ameliyat sırasında yapılan kesiler) nedbe (skatris, skar) dediğimiz bir doku ile iyileşir ve kişinin deri yapısına göre değişen belirgin veya daha az belirgin bir iz mutlaka kalır. Ancak, ameliyat kesilerinde cilt estetik dikiş teknikleri ve materyalleri kullanılarak kapatılırsa, iz daha az belirgin olarak kalır ve böylece daha iyi kozmetik sonuçlar elde edilebilir.

Safra kesesi çıkartılan hastaların beslenmesi farklı mı olur? Ameliyattan sonra yaklaşık 1 hafta süreyle aşırı yağlı yemekler, kızartmalar ve yumurtalı besinlerden uzak durulması önerilir. Hastalar birinci haftadan sonra herhangi bir kısıtlama ya da özel bir diyet gereksinimi olmaksızın her türlü gıdayla beslenmelerine devam edebilirler.

Ameliyattan sonra çıkartılan safra kesesi patoloji laboratuvarına mutlaka gönderilir mi? Vücuttan çıkartılan tüm organ ve dokular patolojik inceleme için laboratuvara gönderilir. Safra kesesi, kanser nedeniyle değil taş ya da polip nedeniyle çıkartılmış olsa da, patolojik inceleme ile erken evre (çıplak gözle görülemeyen ya da ameliyat öncesi görüntüleme yöntemleriyle tespit edilemeyen, ancak mikroksopik inceleme ile yakalanabilen) kanserleri tespit edebilmek mümkün olur.

Safra kesesinin çıkartılması vücutta bir eksikliğe neden olur mu? Vücutta hiçbir organ ya da doku gereksiz değildir. Ancak, bazı durumlarda hastalanan ve görevini tam ya da kısmen yerine getiremeyen organların, kişinin sağlığını ve yaşamını tehdit etmemesi için vücuttan çıkartılması gerekir. Safra kesesi taşlarında safra kesesinin çıkartılmasının gerekçesi de budur. Safra kesesinde taş gelişimi, genel bir ifadeyle görevini (karaciğer tarafından üretilen safrayı depolamak, suyunu emerek konsantre hale getirmek) tam olarak yapamayan hasta bir safra kesesinin varlığına işaret eder. Özellikle ağrı ataklarıyla (biliyer kolik) belirti veren durumlarda, zaten görevini tam olarak yapamayan ancak, diğer taraftan infeksiyon, tıkanma sarılığı, pankreatit, hatta bazı durumlarda uzun vadede tümör gelişimi, vb gibi riskleri beraberinde getiren safra kesesi vücuttan çıkartılır. Ameliyattan sonrası safra kesesinin görevleri kısmen genişleyen ana safra yolu tarafından üzerine alınır. Safra kesesi poliplerinde ise, ameliyat hem patolojik tanı konulmasını, böylece polip-kanser ayrımının net ve kesin olarak yapılmasını sağlar; hem de bir ya da birden çok sayıda polip üreten safra kesesi vücuttan çıkartıldığı için hastalığın tekrarlamasını önler.

Safra kesesi poliplerinde ameliyat şart mıdır? Her safra kesesi polibinde ameliyat gerekmez; poliplerin sayısı, radyolojik görüntüleme yöntemlerinde saptanan özellikleri, zaman içinde sayıların ve boyutlarında değişiklik olup olmaması, belirti verip vermemesi gibi kriterlerle değerlendirildikten sonra bazı hastalara ameliyat önerilir. Temel kaygı polip-kanser ayrımının zamanında yapılabilmesidir.